فصل اول

کلیات پژوهش

 تعداد صفحات 188 صفحه

موضوع پایان نامه: تعیین تأثير روش يادگيري مشاركتي در درس علوم تجربي بر افزايش خلاقيت دانش آموزان

مقدمه

تغییر و تحولات سریع و روز افزون چند دهه ی اخیر شرایطی را به وجود آورده که انسان ها قبل از درک دنیای امروز و سازگاری با آن با دنیای جدید دیگری روبه رو شوند. اگر چه همگان در گسترش دانش و فناوری های ایجاد کننده تغییرات سریع نقش ندارند، ولی همگان بدون توجه به ملیت، نژاد و فرهنگ، خواسته و ناخواسته با درجات متفاوت تحت تأثیر این تغییرات قرار می گیرند. گذر باشتاب و پیشرونده از گذشته به حال و از حال به آینده که ماهیتی جهانی، همه گیر و فرا ملیتی دارد، مؤسسات آموزشی و پرورشی و راهبردهای یاددهی- یادگیری مورد استفاده آن ها را در معرض چالش های دشواری قرار داده است. ادامه بقای نظام های تعلیم و تربیت از طریق آموزش سنتی، تکیه بر مطالب مندرج در کتاب های درسی، نگاه به دانش آموز به عنوان موجودی مطیع و گیرنده و محور دانستن معلم در جریان تعلیم و تربیت در دنیای پرشتاب امروز امکان پذیر نیست. با درک این واقعیت، در سه دهه اخیر در آموزش و پرورش کشورهای گوناگون(با سرعت و کیفیت متفاوت) چند تحول اساسی (با اهمیت متفاوت) به وقوع پیوسته است. این تحولات را می توان در سه گروه کلی طبقه بندی کرد:

·آموزش و یادگیری فعال، مشارکتی، دانش آموزمحور و فرایند محور

·بهره گیری از فناوری اطلاعات در جریان آموزش و یادگیری

·توجه به آموزش مهارت جهانی نگریستن به زمینه های مختلف(کیامنش، 1383).

با توجه به مواردی که ذکر شد یکی از اهداف عمده آموزش و پرورش، توانایی حل مسأله، آفرینندگی، خلاقیت و ابتکار در دانش آموزان است. با این توانایی ها دانش آموزان می توانند با شرایط گوناگون زندگی و موقعیت های جدید سازگار شوند. رشد این توانایی ها از طریق روش های تدربس فعال میسر می باشد(آرمند، 1374).

با این وجود در نظام آموزشي ايران مدت هاست که با تكيه بر روش سنتي، به ويژه سخنراني،شاگردان را به حفظ و تكرار مفاهيم علمي ترغيب مي كنند و عليرغم اين كه در محافل علمي و تربيتي و حتي اجرايي صحبت از فعال بودن شاگرد رشد فكري و آزادانه انديشي مي شود اما عملاً چنين نگاه هايي جنبه ي شعارگونه به خود گرفته اند. از سوي ديگر صحبت از تقويت روحيه همكاري و رفاقت در بين شاگرادن و رشد اجتماعي آنان مي شود. اما در عمل نه تنها گام مؤثري در اين راستا برداشته نمي شود بلكه اغلب اوقات همكاري و رفاقت به نوعي رقابت تبديل مي شود كه نتيجه ي آن افزايش حس حسادت، كينه و دشمني در بين شاگرادن است. سبك غالب در اكثر آموزش هاي كلاسي سنتي است به اين معنا كه شاگردان در زمينه يادگيري مفاهيم درسي، كمتر با موقعيت هاي چالش آور روبه رو مي شوند. فرصت هاي كمتري براي تعامل، همفكري، همكاري و بحث و گفتگوي معلم با شاگرد و شاگردان با يكديگر فراهم مي شود. دانش آموزان به يادگيري طوطي وار ترغيب مي شوند، رقابت جايگزين همكاري مي شود و احتمال خطر جمع گريزي و گوشه گيري در بين شاگردان افزايش مي يابد(كرامتي،1384).

يكي از ويژگي هاي روش تدريس مؤثر، ايجاد موقعيت هاي معنادار براي فعاليت دانش آموز است، موقعيت معنادار موقعيتي است كه در آن تجربه هاي يادگيري رغبت انگيز و رضايت بخشي براي كودك فراهم مي شود(ملكي، 1385).

فرآيند يادگيري به معناي كسب معلومات از كتاب ها، به رشد و ايجاد تفكر خلاق كمك نمي كند. دانش آموزان براي يادگيري نياز به محيطي مناسب دارند كه بتوانند با آن تعامل داشته باشند، ايجاد چنين محيطي بر عهده ي معلمان و مسئولان آموزشي است. معلماني كه به شيوه ي زماني ارزش بدهند از عقايد جديد دانش آموزان اگاه باشند و با توجه به عقايد دانش آموزان، سؤال هاي عجيب و غريب آنان را جدي تلقي كنند، اعتماد دانش آموزان را جلب كرده و آنان را در پرورش استعدادها و توانايي هايشان ياري مي دهند.

پس با توجه به اينكه آموزش موجود در مدارس، دانش آموزان را به تفكر قالبي (همگرا) عادت داده است، جا دارد مسئولان امر آموزش بويژه معلمان به نقش اهميت روش هاي تدريس فعال توجه نمايند تا بتوانند موجبات رشد ديگر ويژگي هاي اجتماعي و خلاق را در دانش آموزان فراهم نمايند. پژوهش حاضر نيز با در نظر گرفتن اينكه روش يادگيري مشاركتي از جمله روش هاي تدريس فعال است كه مي تواند شرايط لازم را براي ايجاد تفكر خلاق و رشد توانايي هاي بالقوه دانش آموزان و همچنين پيشرفت تحصيلي آنان را در درس علوم تجربي فراهم آورد انجام شده است.

بیان مسأله

تعلیم و تربیت در دنیای امروز مفهومی متفاوت با گذشته دارد. تحول علم و فناوری، ضرورت تحول در فرایند فعالیت های آموزشی را انکارناپذیر ساخته است. هرگز نمی توان با طرز تلقی گذشته و سوگیری های کهنه به دانش آموزان و تربیت آن ها نگریست. نظام های آموزشی امروزی، باید نیروهایی را تربیت کنند که در درک دنیای پیچیده موجود توانمند و در مدیریت و رهبری آن خلاق و مبتکر بوده و منطقی رفتار نمایند. تربیت انسان های متفکر و خلاق روش خاص خود را می طلبد، قالب ها و چهارچوب های گذشته هرگز نمی تواند چنین بستر و موقعیتی را فراهم سازند، متأسفانه در بسیاری از نظام های آموزشی به دلیل گسترش و توسعه سریع مدارس و به کارگیری نیروهای اجرائی غیر متخصص و تربیت نشده، عاداتی نامطلوب بر فرایند تدریس حاکم شده است؛ مخصوصا آن دسته از عادت های غلطی که جانشین همفکری، تعامل و مشارکت دانش آموزان در کلاس درس شده اند و هر گونه آزادی اندیشه، نقادی و نوآوری را از آن ها گرفته اند و به جای استفاده از روشهای جدید و فعال تدریس و یادگیری بر اجرای روش های سنتی پافشاری می کنند(شعبانی، 1383).

همچنین باید توجه داشت که در آموزش كودكان تنها مواد آموزشي نيستند كه از اهميت برخوردارند بلكه نحوه آموزش يا كيفيت آموزش، سطح رشد آن ها، علايق و تجربيات آن ها نيز در امر آموزش تأثير فراوان دارد اين عقيده باعث شده كه روش هاي انتخابي براي ارائه مطالب آموزش بيشتر مورد توجه متخصصان قرار گيرد(ابراهيمي قوام، 1388).