تاریخ مختصر احزاب سیاسی ایران - انقراض قاجاریه | دو جلدی | تألیف : ملک‌الشعرای بهار | انتشارات : امیرکبیر| گویش : پریوش زاهدی  : امیرکبیر سال انتشار : 1371 گویش :#پریوش_زاهدی عدادصفحات : 856 صفحه تعداد فایل : 62 عدد فایل صوتی + فایل PDF این اثر، اولین کتابی است که در باره احزاب سیاسی ایران و سهم آن‌ها در جریانات سیاسی آن زمان نوشته شده است. بهار قصد خود را از نگارش این کتاب، آگاه کردن جوانان از وقایع و حوادث گذشته کشور ذکر کرده و گفته است که برای تحقق این هدف مقالاتی با عنوان «تاریخ مختصر احزاب سیاسی» در «روزنامه مهر ایران» انتشار داده است. هر دو جلد کتاب از نظر وقایع دوره مشروطه اهمیت دارند. چون بهار از دوره سوم تا پنجم وکیل «مجلس شورای ملی» و نیز عضو «حزب دموکرات» بوده، از وقایع داخل مجلس و خارج از آن‌که در جای دیگری منعکس نشده، اطلاعات بسیار مفیدی آورده و کوشیده است تا با انصاف و درایت مطالب را بیان کند. منابع بهار، نسخه خطی تاریخ «احمد شهریور» و بعضی یادداشت‌هایی بوده که از روزنامه و مذاکرات مجلس تهیه می‌کرده است. مشاهدات شخصی اش از حوادث و شنیده هایش را نیز ثبت می‌نموده است، که البته این نوع منابع گاه دقیق نیستند ازین رو مطالب دو جلد کتاب یک دست نیست. به هر حال، مشاهدات بهار و توصیفات وی خواندنی است؛ از جمله وصف وی از استقبال مردم از ولیعهد (محمد حسن میرزا) در مراسمی که به مناسبت فوت «محمد علی شاه» برگزار شده بود، و بی اعتنایی مردم به سردار سپه. اهمیت اصلی «تاریخ مختصر احزاب سیاسی ایران»، بخصوص جلد اول آن، تحلیل و تفسیر دقیق بهار از عملکرد احزاب سیاسی در مجلس است؛ وی به تفصیل موضع و مرام هر کدام و تغییرِ جهت یا از بین رفتن آن‌ها را تا جایی که مقدور بوده نگاشته است. دیگر ویژگی ارزشمند این کتاب، توجه بهار به نقش روزنامه‌ها و روزنامه نگاران در رهبری افکار، ارتباط با احزاب و اهمیت آن‌ها در صحنه سیاسی آن زمان است، چنانکه قتل بعضی از روزنامه نگاران، مانند «میر زاده عشقی» و «فرخی یزدی»، را بسیار پر احساس نقل کرده و در عین حال از ذکر ضعف های روزنامه نگاران غافل نمانده است. او همچنین از توطئه ترور خودش توسط اکثریت مجلس پنجم، به هنگام تقدیم مادّه واحده «انقراض سلطنت قاجاریه» و واگذاری حکومت موقت به «رضا خان پهلوی» رئیس الوزرا، گزارش مبسوطی داده است. در این حادثه، که بهار در مجلس به نمایندگی از اقلیت در مخالفت با این اقدام مجلس سخنرانی کرده بود، مأموران، روزنامه نگاری به نام «حاج واعظ قزوینی» را که شباهتی با بهار داشت و برای تماشای «جلسه تاریخی» به مجلس رفته بود، به اشتباه به جای او کشتند.